Aгар спортни яхши тушунсангиз, баскетбол бу ҳужумкор тактика устунлик қиладиган ўйин эканлигини яхши биласиз. Чунки ушбу ўйинда ҳимоядан кўра ҳужум осонроқ ва қўшимча равишда анча муваффақиятли. Қайси тактикани танлаш муҳимлигини мураббий ўз ўйинчилари имкониятларини синчковлик билан ўрганиб чиқиб билади. Бундан ташқари, қоидаларга мунтазам ўзгартиришлар ҳужумдаги ўйин тактикасига ҳам таъсир қилади.
Ушбу спорт турида ҳужум ва мудофаа тезда бир-бирини алмаштиради. Яна бир ўзига хос хусусият шундаки, баскетболчилар аъло даражада ҳимоя ва ҳужумга эга бўлишлари керак. Aммо истиснолар ҳам мавжуд – масалан, марказий ўйинчи – одатда у жамоанинг энг баланд ўйинчиси – у сават ёнида ёки эркин тўп ташлаш зонасида туради. Ўйинда марказий ўйинчи қулай вазиятларда тўпни ўз жамоаси баскетболчисига узатади. Шуни таъкидлаш керакки, гуруҳ ва индивидуал тактика бутун жамоанинг биргаликдаги ҳаракатлари учун зарур шартдир.
Умуман баскетболда қуйидаги тактикалар мавжуд: ҳужум, мудофаа, гуруҳ тактикаси, жамоавий тактика, тезкор ва позицион ҳужумлар, жамоавий, шахсий ва зонавий ҳимоя тактикаси. Уларнинг баъзилари ҳақида сизга кўпроқ маълумот бериб ўтамиз.
Ҳужум
Ҳужумнинг вазифаси – рақибга қараганда саватга имкон қадар яқинроқ туришдир. Ёки ўйинчи жамоавий ҳаракатни қўллаб-қувватлаш осон бўлган позицияни эгаллаши керак. Бундай ҳолда, тўп ишончли, аниқ ва тезда етказилиши керак.
Бугунги кунда баскетболда энг машҳур ҳужум тактикаси қуйидагилардир: тезкор ва ўта тез узатиш; беш ўйинчининг тезкор ҳужуми; тўпни узунроқ назорат қилиш; марказий ўйинчидан келадиган ҳужум; мудофаа ҳудудига қарши ҳужум тизими; узатиш ва олиб юриш ёрдамида ҳужум; узоқ масофадан отиш; индивидуал ўйинчи узатиш устунлиги ҳужуми.
Ҳимоя
Ҳимоя тактикасининг моҳияти шундаки, жамоа ҳимоячилари рақиб саватига минимал зарба беришлари мумкин бўлган ҳолатда туриши керак. Бундан ташқари, ҳимоячи рақибга узоқдан тўп ташлашни олдини олиш учун маълум масофани танлайди. Демак, рақиб ҳужумчиси саватчадан қанча узоқ бўлса, ҳимоячи ҳам шунча масофада бўлиши тавсия этилади.
Ўйин қоидаларига кўра, ҳужум пайтида тўпни олиб юриш тақиқланади, чунки ҳимоячиларнинг баъзи уринишлари жиддий тактик хатоларга олиб келиши мумкин. Саватчага ташлаганингиздан кейингина тўпни рақибдан ушлаб олишга рухсат берилади. Aгар баскетбол ўйнасангиз, унда эсда тутинг: тўп учун курашиш услуби рақиблар тўпни саватга ташлашга уринишларидан кейин қўлланилиши керак.
Гуруҳ тактикаси
Ушбу тактика ҳужум ва ҳимоянинг муқобил комбинацияси билан тавсифланади. Одатда бу жамоанинг 2-3 ўйинчисини ўз ичига олади. Ҳужум тўпни тўсиқлар ва кесиб ўтиш билан тавсифланади, мудофаа ўйинчилари эса – хавфсизликни таъминлайди.
Тез ҳужум
Чаққон ҳужумга эҳтиёж жамоа тўпни эгаллаб олгандан кейин пайдо бўлади. Рақиб ҳимояни бошлашдан олдин, ҳужумкор жамоа ўйинчилари кучлироқ устунликни яратиш учун олдинга интилишади. Комбинация қолган ўйинчиларнинг ёрдами билан 5-6 та пасдан кейин тугайди – тўпни саватга ташлаш орқали.
Позицион ҳужум
Aгар тезкор ҳужум муваффақиятсиз якунланган бўлса, унда, одатда, баскетболда позицион ҳужум ишлатилади. Бундай ҳолда, тўсиқлар ва тўп узатиш ёрдамида ҳужумни охиригача етказиш учун яна бир уриниш амалга оширилади.
Жамоавий мудофаа
Жамоавий мудофаа тактикаси шахсий ва зона тактикаларига бўлинади.
Шахсий ҳимоянинг маъноси битта рақиб ўйинчисини «қўллаб-қувватлаш»дир. Зонадан ҳимояланиш – бу ҳимояланаётган жамоанинг ҳимоячиси рақибни майдонга тушишига йўл қўймаслик учун эркин тўп ташлаш майдонидан чиқиб кетганда узоқдан тўп отилади.
Aслида баскетболда кўплаб тактикалар мавжуд бўлиб, уларни ўзлаштириш учун кўп йиллик меҳнат талаб этилади. Aммо бир нарса аниқ: тўғри тактикасиз баскетбол ўйинини йўқотиш мумкин. Шунинг учун, бунга йўл қўймаслик мақсадида мураббий ва футболчилар маълум бир ўйин учун қандай тактика ва комбинациялардан фойдаланиш яхшироқ эканлигини тушунишлари керак.
Мақолани ёзишда қуйидаги манбалардан фойдаланилган:
1. https://sportyfi.ru/basketbol/taktiki/
2. https://world-sport.org/games/basketball/tactics/
3. http://www.offsport.ru/basketball/52/taktika-igry.shtml
4. https://studfile.net/preview/5765192/page:10/